Ο Μάιος, ως ένας μεταβατικός μήνας ανάμεσα στην άνοιξη και το καλοκαίρι, συχνά λειτουργεί ως προάγγελος για τον καιρό που θα ακολουθήσει τους επόμενους, θερμότερους μήνες. Παρόλο που ο καιρός υπόκειται σε πολυπαραγοντικές και περίπλοκες ατμοσφαιρικές διαδικασίες, η παρακολούθηση των καιρικών συνθηκών κατά τον μήνα Μάιο έχει αποτελέσει αντικείμενο ενδιαφέροντος τόσο από μετεωρολόγους όσο και από αγρότες ή παρατηρητές του καιρού ανά τους αιώνες. Ας δούμε πώς και γιατί ο Μάιος μπορεί να επηρεάζει ή να προμηνύει το καλοκαίρι.
Συνάφεια Μαΐου – Καλοκαιριού: Τι λέει η επιστήμη;
Η επιστημονική μελέτη του φαινομένου βασίζεται κυρίως στην ανάλυση μακροπρόθεσμων μετεωρολογικών δεδομένων. Ορισμένες μελέτες κλιματολογίας δείχνουν ότι υπάρχουν τάσεις και τεκμηριωμένες συσχετίσεις ανάμεσα στις καιρικές συνθήκες της άνοιξης (Απρίλιος – Μάιος) και στο πώς εξελίσσεται το καλοκαίρι, κυρίως στη νότια Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο.
Πιο αναλυτικά, για να εκτιμήσουν οι ειδικοί τον καιρό του καλοκαιριού βασίζονται σε:
1. Κλιματικά Μοντέλα και Μακροπρόθεσμη Πρόγνωση
Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν μαθηματικά μοντέλα πρόγνωσης εποχών (π.χ. ECMWF SEAS5, CFSv2) που υπολογίζουν την εξέλιξη του καιρού σε χρονικό ορίζοντα μηνών. Τα μοντέλα αυτά λαμβάνουν υπόψη:
Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν μαθηματικά μοντέλα πρόγνωσης εποχών (π.χ. ECMWF SEAS5, CFSv2) που υπολογίζουν την εξέλιξη του καιρού σε χρονικό ορίζοντα μηνών. Τα μοντέλα αυτά λαμβάνουν υπόψη:
Θερμοκρασία επιφανείας εδάφους και θάλασσας (SSTs)
(Εάν ο Μάιος είναι θερμότερος από το κανονικό, οι επιφάνειες (ξηρά και θάλασσα) προθερμαίνονται νωρίτερα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πιο έντονη ατμοσφαιρική αστάθεια, ενισχύοντας τις πιθανότητες για θερινές καταιγίδες ή κύματα καύσωνα.)
Ρεύματα αέρα στην ανώτερη τροπόσφαιρα
(Ένας ασυνήθιστα ψυχρός ή υγρός Μάιος μπορεί να σημαίνει μεταβολές στον πολικό αεροχείμαρρο, οι οποίες ενδέχεται να διατηρηθούν και το καλοκαίρι, επηρεάζοντας την κυκλοφορία των αερίων μαζών στην Ευρώπη.)
Επίπεδα υγρασίας και εδαφικής υγρασίας (soil moisture)
Επίπεδα υγρασίας και εδαφικής υγρασίας (soil moisture)
Ιστορικά δεδομένα και κλιματικές ανωμαλίες
Τα μοντέλα μπορούν να δώσουν πιθανότητες για ένα “θερμότερο”, “ψυχρότερο” ή “πιο υγρό” από το κανονικό καλοκαίρι, βασισμένα εν μέρει σε παραμέτρους που παρατηρούνται την άνοιξη.
2. Ατμοσφαιρικές Τηλεσυνδέσεις
Οι τηλεσυνδέσεις είναι μεγάλης κλίμακας ατμοσφαιρικά φαινόμενα που επηρεάζουν μακρινούς γεωγραφικούς τομείς:
Οι τηλεσυνδέσεις είναι μεγάλης κλίμακας ατμοσφαιρικά φαινόμενα που επηρεάζουν μακρινούς γεωγραφικούς τομείς:
NAO (North Atlantic Oscillation): Όταν ο δείκτης NAO είναι θετικός, η Δυτική και Κεντρική Ευρώπη τείνουν να έχουν θερμότερους και ξηρότερους Μάιους και καλοκαίρια.
ENSO (El Niño – Southern Oscillation): Αν και επηρεάζει κυρίως τον Ειρηνικό, έχει και δευτερογενείς επιδράσεις στην Ευρώπη. Σε έτη El Niño, η Μεσόγειος έχει μεγαλύτερη πιθανότητα για καύσωνες λόγω ενισχυμένων αντικυκλωνικών πεδίων.
3. Στατιστική Ανάλυση και Κλιματολογικά Αρχεία
Μελετώντας δεδομένα δεκαετιών (π.χ. από την ΕΜΥ ή το Copernicus Climate Service), έχουν βρεθεί συσχετίσεις όπως:
Θερμός Μάιος → 60–70% πιθανότητα για θερμότερο από τον μέσο όρο καλοκαίρι, κυρίως σε Νότια και Ανατολική Ευρώπη.
Ψυχρός ή υγρός Μάιος → Ενδεχόμενο για καθυστερημένη έναρξη θερμών επεισοδίων, αλλά όχι απαραίτητα ήπιο καλοκαίρι.
Ωστόσο, οι στατιστικές σχέσεις δεν είναι αιτιακές – δηλαδή, ο θερμός Μάιος δεν προκαλεί το θερμό καλοκαίρι, απλώς πολλές φορές συμπίπτουν λόγω κοινών μηχανισμών (π.χ. αντικυκλωνικές κυκλοφορίες).
Ιστορικά παραδείγματα στην Ελλάδα και την Ευρώπη
2007: Ο Μάιος του 2007 ήταν εξαιρετικά ξηρός και θερμός στην Ελλάδα. Το επακόλουθο καλοκαίρι χαρακτηρίστηκε από σφοδρούς καύσωνες και καταστροφικές πυρκαγιές, ιδιαίτερα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο.
2011: Αντιθέτως, ο Μάιος του 2011 ήταν βροχερός και δροσερός, κάτι που ακολουθήθηκε από ένα σχετικά ήπιο καλοκαίρι χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις καύσωνα.
2021: Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα, καθώς ο Μάιος του 2021 ήταν ψυχρότερος του μέσου όρου, αλλά το καλοκαίρι εξελίχθηκε σε ένα από τα θερμότερα της δεκαετίας, επιβεβαιώνοντας ότι η πρόγνωση με βάση τον Μάιο είναι πιθανή αλλά όχι απόλυτη.
Συμπεράσματα
Ο καιρός του Μαΐου δεν είναι απλώς ένα πέρασμα από την άνοιξη στο καλοκαίρι· είναι ένα δυναμικό παράθυρο στο κλιματικό μέλλον των επόμενων μηνών. Αν και δεν μπορούμε να βασιστούμε αποκλειστικά στις συνθήκες ενός μήνα για να προβλέψουμε με ακρίβεια το καλοκαίρι, η επιστήμη μάς προσφέρει εργαλεία και δεδομένα που αποκαλύπτουν μοτίβα, ενδείξεις και συσχετίσεις. Η προσεκτική παρατήρηση του Μαΐου, σε συνδυασμό με κλιματικά μοντέλα, τηλεσυνδέσεις και ιστορικά αρχεία, μπορεί να ενισχύσει τη δυνατότητά μας να προβλέπουμε καλύτερα τα άκρα και τις ιδιαιτερότητες του καιρού που έρχεται.
Σε μια εποχή όπου οι κλιματικές αλλαγές κάνουν τα καιρικά φαινόμενα όλο και πιο ακραία και απρόβλεπτα, η σύνδεση μεταξύ των εποχών αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία, όχι μόνο για τους επιστήμονες, αλλά και για τις κοινωνίες που εξαρτώνται από την πρόγνωση, την πρόληψη και την προσαρμογή.
Επιμέλεια άρθρου:
Δ. Ντόβας, Προγνώστης καιρού με πιστοποίηση από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Όλες οι καιρικές εξελίξεις βρίσκονται εδώ! Βρείτε αναλυτικά όλες τις προγνώσεις μας μέσα από την ιστοσελίδα μας ή από το instagram @weathercompass.gr .
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) weathercompass.gr.
