Σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή επιταχύνει την ένταση και τη συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων, το φαινόμενο του θερμικού θόλου — γνωστό διεθνώς ως heat dome — αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά και επικίνδυνα συνάμα παραδείγματα ατμοσφαιρικής ανισορροπίας. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που μπορεί να προκαλέσει παρατεταμένα κύματα καύσωνα, έντονη ξηρασία, ενεργειακές κρίσεις, ακόμα και θανάτους, και το οποίο έχει κάνει όλο και συχνότερη την εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και Ασία.
Ο θερμικός θόλος σχηματίζεται όταν μια σταθερή περιοχή υψηλών πιέσεων παγιδεύει έναν τεράστιο όγκο θερμού αέρα σε μεγάλο υψόμετρο. Ο αέρας αυτός θερμαίνεται περισσότερο με την πάροδο των ημερών, καθώς η ηλιακή ακτινοβολία παγιδεύεται κάτω από το «θόλο» των υψηλών πιέσεων, χωρίς να μπορεί να διαφύγει. Είναι σαν να τοποθετεί κάποιος ένα τεράστιο γυάλινο καπάκι πάνω από μια περιοχή — ο θερμός αέρας δεν φεύγει, κυκλοφορεί, ενισχύεται και τελικά μετατρέπει το τοπικό κλίμα σε έναν ασφυκτικό φούρνο.
Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου φαινομένου, η θερμοκρασία μπορεί να παραμείνει για μέρες ή και εβδομάδες σε επίπεδα κατά πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο. Οι νύχτες δεν προσφέρουν ανακούφιση, καθώς η θερμοκρασία παραμένει ασυνήθιστα υψηλή, γεγονός που επιβαρύνει δραματικά την ανθρώπινη υγεία, ειδικά σε ηλικιωμένους, παιδιά και άτομα με χρόνια νοσήματα. Παράλληλα, τα επίπεδα υγρασίας και όζοντος αυξάνονται, επιδεινώνοντας τις συνθήκες για όσους πάσχουν από αναπνευστικά προβλήματα.
Ο θερμικός θόλος επηρεάζει όμως και το περιβάλλον. Η γη ξεραίνεται, τα φυτά μαραίνονται και οι δεξαμενές νερού αδειάζουν. Τα δάση γίνονται ευάλωτα σε πυρκαγιές, ενώ οι καλλιέργειες πλήττονται από την έλλειψη υγρασίας. Σε μεγάλες πόλεις, το φαινόμενο εντείνεται από το «φαινόμενο της θερμικής νησίδας» — δηλαδή την τάση των αστικών περιοχών να διατηρούν περισσότερη θερμότητα λόγω της τσιμεντοποίησης και της έλλειψης πρασίνου.
Η επιστημονική κοινότητα συνδέει πλέον άμεσα την αύξηση της συχνότητας και της έντασης των θερμικών θόλων με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Η υπερθέρμανση του πλανήτη τροποποιεί τη συμπεριφορά των αερίων μαζών και των ρευμάτων της ατμόσφαιρας, ευνοώντας την εγκατάσταση σταθερών συστημάτων υψηλής πίεσης που οδηγούν σε θερμικούς θόλους. Οι προβλέψεις για τις επόμενες δεκαετίες είναι ανησυχητικές, με το φαινόμενο να αναμένεται πως θα γίνεται συχνότερο, εντονότερο και πως θα επηρεάζει περισσότερες περιοχές του πλανήτη, ακόμα και εκείνες που στο παρελθόν είχαν ήπιο κλίμα.
Μπροστά σε αυτό το νέο κλιματικό καθεστώς, οι κοινωνίες οφείλουν να προσαρμοστούν. Από την ενίσχυση των υποδομών και των συστημάτων υγείας, μέχρι την αναθεώρηση της ενεργειακής πολιτικής και του αστικού σχεδιασμού, η προστασία από τα ακραία θερμικά φαινόμενα απαιτεί στρατηγικές πρόληψης, ενημέρωσης και βιώσιμης διαχείρισης. Η αναγνώριση του κινδύνου είναι το πρώτο βήμα.
Ο θερμικός θόλος δεν είναι απλώς ένα σπάνιο καιρικό φαινόμενο. Είναι μια προειδοποίηση. Μια υπενθύμιση ότι το κλίμα δεν είναι σταθερό και ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει επιπτώσεις που πλέον ζούμε στο πετσί μας. Καθώς το καλοκαίρι γίνεται πιο ζεστό, η ανάγκη για δράση γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ.
Επιμέλεια άρθρου:
Δ. Ντόβας, Προγνώστης καιρού με πιστοποίηση από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Όλες οι καιρικές εξελίξεις βρίσκονται εδώ! Βρείτε αναλυτικά όλες τις προγνώσεις μας μέσα από την ιστοσελίδα μας ή από το instagram @weathercompass.gr .
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) weathercompass.gr.
